การนอนกัดฟัน หรือ Bruxism เป็นภาวะที่หลายคนอาจไม่รู้ตัวเลยว่าตัวเองมี เพราะเกิดขึ้นตอนนอนหลับ หรือบางคนอาจเกิดขณะตื่นในช่วงที่กำลังเครียดหรือจดจ่อกับอะไรบางอย่างมากเกินไป
โดยทั่วไปการนอนกัดฟันแบ่งได้เป็น 2 แบบ คือ
- การนอนกัดฟันตอนหลับ (Sleep Bruxism)
เกิดขึ้นระหว่างการนอนหลับ โดยที่ตัวเองมักจะไม่รู้ตัว แต่คนรอบข้างอาจได้ยินเสียงฟันเสียดสีกัน
- การกัดฟันตอนตื่น (Awake Bruxism)
มักเกิดขึ้นในช่วงที่มีความเครียด กังวล หรือกำลังใช้สมาธิสูง เช่น ทำงาน อ่านหนังสือ หรือตอนกำลังขับรถ
แม้จะดูเหมือนไม่ใช่เรื่องใหญ่ แต่การกัดฟันเป็นประจำส่งผลเสียต่อทั้งสุขภาพช่องปาก กล้ามเนื้อใบหน้า ไปจนถึงคุณภาพการนอนและสุขภาพกายโดยรวมได้เลย
สาเหตุของการนอนกัดฟัน Bruxism
- ความเครียดและความกังวล
หนึ่งในสาเหตุหลักที่ทำให้คนเรานอนกัดฟันก็คือ ความเครียดสะสม ไม่ว่าจะมาจากการทำงาน ปัญหาส่วนตัว หรือการเรียน เมื่อสมองเครียด ร่างกายก็อาจแสดงออกผ่านการกัดฟันตอนนอนโดยไม่รู้ตัว
- โครงสร้างฟันและการสบฟันผิดปกติ
หากฟันของเราสบกันไม่พอดี (Malocclusion) หรือมีฟันซ้อน ฟันเก ก็มีโอกาสทำให้เกิดแรงเสียดทานและกัดฟันมากกว่าคนปกติ
- ปัจจัยทางพันธุกรรม
งานวิจัย Genome-Wide Association Study จากกลุ่มตัวอย่างกว่า 377,277 คน พบตัวแปรพันธุกรรมที่สำคัญ (SNP) ในยีน MYO3B ที่มีความสัมพันธ์กับภาวะนอนกัดฟัน (Probable Sleep Bruxism) และเชื่อมโยงกับโรคอื่น ๆ เช่น ปวดเรื้อรัง (Pain Diagnoses), Sleep Apnea, GERD ฯลฯ
- คาเฟอีน แอลกอฮอล์ และการสูบบุหรี่
การดื่มกาแฟ เครื่องดื่มชูกำลัง หรือแอลกอฮอล์ก่อนนอน รวมถึงการสูบบุหรี่ สามารถกระตุ้นระบบประสาทให้ทำงานมากเกินไป และเพิ่มโอกาสเกิดการนอนกัดฟันได้สูงขึ้น
- ความผิดปกติของการนอน เช่น ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ
คนที่มี Obstructive Sleep Apnea (OSA) มักมีอัตราการนอนกัดฟันสูงกว่าคนทั่วไป เพราะการขาดอากาศหายใจทำให้ร่างกายเกิดความตึงเครียด และแสดงออกผ่านการสบฟัน
อาการที่บ่งบอกว่าคุณอาจนอนกัดฟัน
- ปวดกรามและข้อต่อขากรรไกร
ตื่นนอนแล้วรู้สึกเจ็บเมื่ออ้าปาก เคี้ยวอาหาร หรือหาวบ่อย ๆ อาจเป็นสัญญาณว่าคุณกัดฟันแรงตอนหลับ
- ฟันสึกหรือแตกหัก
คนที่นอนกัดฟันบ่อย ๆ จะมีร่องรอยการสึกบนผิวฟัน เคลือบฟันบางลง หรือในบางกรณีอาจถึงขั้นฟันแตก
- ปวดหัวตอนตื่นนอน
การเกร็งกล้ามเนื้อขากรรไกรเป็นเวลานานทำให้เกิดอาการปวดหัว โดยเฉพาะบริเวณขมับ
- เสียงดังรบกวนคนข้าง ๆ
คู่สมรสหรือคนในครอบครัวอาจได้ยินเสียงฟันเสียดสีกันในตอนกลางคืน ซึ่งถือเป็นหนึ่งในอาการชี้ชัดของการนอนกัดฟัน
งานวิจัยที่เกี่ยวข้องกับการนอนกัดฟัน
จากข้อมูลใน Sleep Foundation ระบุว่าในประเทศไทยจะยังมีข้อมูลเชิงสถิติที่ชัดเจนเกี่ยวกับภาวะ นอนกัดฟัน (Bruxism) ค่อนข้างจำกัด แต่สามารถใช้ข้อมูลจากต่างประเทศมาเปรียบเทียบเพื่อประเมินแนวโน้มได้
- วัยรุ่น (Teenagers) มีอัตราการนอนกัดฟันสูงถึงประมาณ 15%
- วัยทำงานหรือวัยกลางคน (Middle-aged adults) อยู่ที่ราว 8%
- ส่วนผู้สูงอายุ (Older adults) ลดลงเหลือเพียง 3%
ข้อมูลนี้จึงสะท้อนให้เห็นว่า นอนกัดฟันไม่ใช่เรื่องไกลตัวและพบได้ในหลายช่วงวัย แต่กลุ่มเสี่ยงหลักคือวัยรุ่นและวัยทำงาน ควรได้รับการดูแลและตรวจเช็กอย่างต่อเนื่อง
วิธีรักษาและบรรเทาการนอนกัดฟัน
1. ปรับพฤติกรรม (Behavioral Modification)
การปรับพฤติกรรม แพทย์เฉพาะทางให้คำปรึกษาและแนะนำวิธีเฝ้าสังเกตพฤติกรรมการนอนกัดฟัน เช่น การสังเกตขณะตื่นหรือในช่วงกลางคืน เพื่อปรับเปลี่ยนพฤติกรรม เช่น พฤติกรรมเกร็งขากรรไกร ช่วยลดการกัดฟันโดยไม่รู้ตัว
2. ใส่เฝือกสบฟัน (Splint)
ใช้ Splint ทำแบบเฉพาะบุคคล ให้ครอบบริเวณฟันบนหรือฟันล่าง
- ป้องกันไม่ให้ฟันบน-ล่างสัมผัสกันโดยตรง
- ลดแรงบดขบ ทำให้ลดปัญหาฟันสึก ฟันแตก หรือปวดข้อต่อขากรรไกร
- ช่วยลดเสียงคลิกหรือความเสียหายของข้อต่อขากรรไกรในระยะยาว

บทความที่เกี่ยวข้อง | นอนกัดฟัน ต้องแก้ด้วย Splint ฟันเท่านั้นหรอ?
3. การทำ Myofunctional Therapy
การฝึกกล้ามเนื้อในช่องปากและลิ้น เพื่อปรับสมดุลการทำงานของระบบหายใจและลดการกัดฟัน เป็นการบำบัดที่ใช้การฝึกกล้ามเนื้อรอบบริเวณขากรรไกร ลิ้น และปาก ช่วยลดแรงกดที่เกิดจากการกัดฟันในขณะที่กำลังนอนหลับ เป็นสาเหตุหลักที่ทำให้เกิดอาการเจ็บบริเวณขากรรไกรและฟัน
สรุป
นอนกัดฟันอาจฟังดูเป็นเรื่องเล็ก ๆ แต่จริง ๆ แล้วส่งผลต่อทั้งสุขภาพช่องปาก คุณภาพการนอน และสุขภาพโดยรวม การใส่ใจหาสาเหตุและเข้ารับการรักษาตั้งแต่แรก คือทางออกที่ดีที่สุดที่จะช่วยป้องกันความเสียหายในระยะยาว
FAQs คำถามที่พบบ่อย
1. นอนกัดฟันอันตรายไหม?
ใช่ เพราะอาจทำให้ฟันสึก ปวดกราม และส่งผลต่อสุขภาพจิตใจในระยะยาว
2. เด็กนอนกัดฟันจำเป็นต้องรักษาหรือไม่?
บางรายหายเองเมื่อโตขึ้น แต่หากกัดแรงจนฟันสึก ควรปรึกษาทันตแพทย์
3. แก้นอนกัดฟันได้ถาวรไหม?
ขึ้นอยู่กับสาเหตุ หากเกิดจากความเครียด การปรับพฤติกรรมช่วยได้ แต่บางคนอาจต้องใช้เฝือกสบฟันควบคู่กัน
4. การดื่มกาแฟเกี่ยวข้องกับนอนกัดฟันไหม?
ใช่ คาเฟอีนสามารถกระตุ้นระบบประสาทและเพิ่มโอกาสกัดฟัน
5. ถ้าไม่รักษานอนกัดฟันจะเกิดอะไรขึ้น?
อาจทำให้ฟันสึก ฟันแตก ปวดกรามเรื้อรัง และนอนหลับไม่สนิท