อาการผีอำ เคยไหม…นอนอยู่ดี ๆ แล้วรู้สึกเหมือนมีบางอย่างทับอยู่บนอก ขยับตัวไม่ได้ พูดก็ไม่ได้ หายใจก็อึดอัด นั่นแหละที่เราเรียกกันว่า “ผีอำ” หลาย ๆ คนเคยเจอ และบางคนอาจกลัวจนไม่อยากนอนคนเดียว แต่จริง ๆ แล้ว “ผีอำ” ไม่ใช่เรื่องเหนือธรรมชาติ แต่เป็นอาการที่ทางการแพทย์สามารถอธิบายได้ชัดเจน
ผีอำคืออะไร?
ผีอำ (Sleep Paralysis) คือภาวะที่ร่างกายเกิดการ “อัมพาตชั่วคราว” ระหว่างการหลับหรือตื่น ทำให้คนคนนั้นรู้สึกว่าตัวเองขยับไม่ได้ พูดไม่ได้ แต่จิตใจยังคงรู้สึกตัวอยู่ และมักมาพร้อมกับความรู้สึกหวาดกลัว
ในสมัยก่อน คนไทยมักเชื่อว่าผีอำเกิดจากภูตผีปีศาจมานั่งทับอก บางวัฒนธรรมเชื่อว่าเป็นวิญญาณร้าย หรือสิ่งลี้ลับมารบกวนเวลานอน อธิบายได้ว่าทำไมหลายคนถึงรู้สึกเหมือนเห็นเงาดำ ๆ หรือมีบางสิ่งอยู่รอบตัว
ทางการแพทย์อธิบายว่า อาการผีอำเกิดจากความผิดปกติใน “วงจรการนอนหลับ” โดยเฉพาะช่วง REM Sleep ที่สมองทำงานเหมือนเราฝัน แต่ร่างกายถูกปิดการทำงานของกล้ามเนื้อ เพื่อป้องกันไม่ให้เราขยับตามความฝัน เมื่อสมองตื่นแต่ร่างกายยัง “ล็อก” อยู่ เลยทำให้เกิดสภาวะผีอำ
สาเหตุของอาการผีอำ
▸ วงจรการนอนหลับ (Sleep Cycle)
การนอนหลับของเรามีหลายช่วง ตั้งแต่หลับตื้น หลับลึก ไปจนถึง REM Sleep เป็นช่วงที่สมองทำงานหนักที่สุด
▸ ภาวะ REM Sleep กับผีอำ
ในช่วง REM Sleep ร่างกายจะหยุดขยับเกือบทั้งหมด หากสมองตื่นขึ้นมาก่อน แต่ร่างกายยังล็อกอยู่ ก็จะเกิดภาวะผีอำ
▸ ความเครียดและความกังวล
ความเครียดสูง ทำให้สมองทำงานผิดปกติ ส่งผลให้การนอนหลับไม่ต่อเนื่อง และเสี่ยงอาการผีอำมากขึ้น
▸ พฤติกรรมการนอนที่ไม่ถูกต้อง
เช่น นอนดึกเกินไป ใช้โทรศัพท์ก่อนนอน หรือดื่มคาเฟอีนใกล้เวลาเข้านอน
▸ ความเชื่อมโยงกับโรคหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea)
มีงานวิจัย Recent Insights Into Sleep Paralysis: Mechanisms and Management พบว่าคนที่มีคุณภาพการนอนหลับไม่ดี มีแนวโน้มหรืออัตรา SP สูงขึ้น รวมถึงมีความสัมพันธ์กับ “Disorders related to breathing during sleep” หมายถึงโรคเกี่ยวกับการหายใจ เช่น OSA
ลักษณะของอาการผีอำ
อาการหลักที่พบบ่อย
- ขยับตัวไม่ได้
- พูดไม่ออก
- รู้สึกเหมือนมีแรงกดทับที่หน้าอก
ความรู้สึกหลอนและภาพหลอน
หลายคนอาจเห็นภาพเงาดำ ๆ ได้ยินเสียงแปลก ๆ หรือรู้สึกเหมือนมีคนอยู่ในห้อง ทั้งที่จริง ๆ ไม่มี
ทำไมขยับตัวไม่ได้?
เพราะร่างกายยังคงอยู่ในโหมด “กล้ามเนื้อถูกปิดการทำงาน” ของช่วง REM Sleep
ปัจจัยเสี่ยงที่ทำให้เกิดผีอำ
- อายุและช่วงวัย มักพบในวัยรุ่นและวัยทำงาน
- พฤติกรรมการใช้ชีวิต นอนดึก ทำงานกะกลางคืน
- สุขภาพจิตและความเครียด ภาวะซึมเศร้า วิตกกังวล
- การอดนอนและนอนผิดเวลา นอนน้อยเกินไปหรือนอนดึกบ่อย
การตรวจ Sleep Test เพื่อตรวจอาการผีอำ (Sleep Paralysis)
ที่ VitalSleep Clinic มีบริการ Sleep Test หรือ Polysomnography คือการตรวจคุณภาพการนอนหลับที่วัดหลายอย่างพร้อมกัน ได้แก่
- คลื่นสมองขณะนอนหลับ
- ระดับออกซิเจนในเลือด
- อัตราการเต้นของหัวใจ
- ลักษณะการหายใจขณะนอนหลับ
- การเคลื่อนไหวของดวงตา (เพื่อดูช่วง REM)
- การเคลื่อนไหวของร่างกายในส่วนแขนขา ขากรรไกร
การตรวจ Sleep Test ช่วยให้วิเคราะห์ว่าในช่วงที่คนมีอาการผีอำ ร่างกายมีการหยุดกล้ามเนื้อ (paralysis) ที่ยังไม่สอดคล้องกับจังหวะการนอนหลับหรือวงจร REM หรือไม่ และช่วยค้นหาปัจจัยอื่น ๆ ที่อาจร่วมทำให้อาการผีอำแย่ลง เช่น ภาวะหยุดหายใจขณะหลับ (Sleep Apnea)
| บทความที่เกี่ยวข้อง ทำไมต้อง “ตรวจการนอนหลับ” นอนหลับทุกวัน มาทั้งชีวิต มีอะไรผิดปกติ
ใครควรทำ Sleep Test ถ้ามีอาการผีอำ?
- นอนกรน หนักหรือสะดุด หยุดหายใจขณะนอนหลับ
- ตื่นมาค้างกลางดึก หรือมีอาการสั่นกล้ามเนื้อแขนขา ฝันร้าย หรือรู้สึกเหมือนไม่ได้พักผ่อนเต็มที่
- รู้สึกง่วงมากระหว่างวัน ถึงแม้จะนอนพอแล้ว
ถ้าเข้าข่ายแบบนี้ การตรวจ Sleep Test จะช่วยให้แพทย์เฉพาะทางสามารถประเมินได้ว่าอาการผีอำอาจเกี่ยวข้องกับภาวะทางการนอนหลับอื่น ๆ (เช่น หยุดหายใจ, REM Disturbance) หรือไม่
สรุป
“ผีอำ” ไม่ใช่เรื่องลี้ลับหรือสิ่งเหนือธรรมชาติ แต่เป็นอาการที่เกี่ยวข้องกับวงจรการนอนหลับและสุขภาพจิต การดูแลตัวเองให้มีสุขลักษณะการนอนที่ดี ลดความเครียด และพักผ่อนเพียงพอ จะช่วยลดโอกาสการเกิดผีอำได้
FAQs ถาม-ตอบ อาการผีอำ
- ผีอำอันตรายหรือไม่?
ไม่อันตรายโดยตรง แต่ทำให้คุณภาพการนอนลดลง - ผีอำเกิดจากผีจริงไหม?
ไม่ใช่ เป็นปรากฏการณ์ทางสมองและร่างกายช่วง REM Sleep - ทำไมบางคนเห็นผีหรือเงาดำเวลาผีอำ?
เป็น “ภาพหลอน” ที่สมองสร้างขึ้นตอนกึ่งหลับกึ่งตื่น - ผีอำแก้ได้อย่างไร?
ดูแลสุขภาพการนอน ลดความเครียด และนอนให้พอ - ผีอำเกี่ยวข้องกับโรคทางจิตหรือไม่?
บางกรณีเกี่ยวข้อง เช่น โรคซึมเศร้า วิตกกังวล แต่ไม่ใช่ทุกคน